Cách Kiểm Tra Transistor Bằng Đồng Hồ Số Cho Các Loại NPN, PNP

Transistor là một trong những linh kiện không thể thiếu trong các mạch điện tử của các thiết bị điện từ gia dụng đến công nghệ cao. Tuy nhiên, chúng cũng rất dễ dàng bị hư hỏng do một số các tác nhân nhẹ bên ngoài như nhiệt độ, điện áp, hoặc lỗi lắp đặt. Chính vì vậy, nếu không được kiểm tra kỹ lưỡng sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng và  tuổi thọ của thiết bị điện. Trong bài viết này, Giải Pháp Đo Kiểm sẽ hướng dẫn bạn cách kiểm tra transistor bằng đồng hồ số chi tiết cho cả loại NPN và PNP.

Transistor Là Gì? Tầm Quan Trọng Của Việc Kiểm Tra Transistor 

Transistor là một linh kiện bán dẫn có chức năng khuếch đại tín hiệu hoặc đóng ngắt dòng điện trong các mạch điện – điện tử. Chúng thường gồm 3 chân: Base (Kí hiệu là B), Collector (Kí hiệu là C) và Emitter (Kí hiệu là E). Tuy nhiên, một khi transistor bị hư hỏng do bất cứ nguyên nhân nào sẽ làm “tê liệt” toàn bộ hệ thống điện, dẫn đến thiết bị điện có thể ngừng hoạt động. Chính vì vậy, việc kiểm tra transistor định kỳ sẽ giúp:

• Phát hiện sớm lỗi chập chờn hoặc đứt mạch điện, giúp tiết kiệm thời gian và công sức trong quá trình sửa chữa.
• Tránh hư hỏng các linh kiện liên quan, đảm bảo chất lượng linh kiện trước khi lắp ráp vào mạch điện, tránh lãng phí thời gian và nguy cơ hỏng mạch sau này.
• Thực hành kiểm tra transistor giúp củng cố kiến thức về cấu tạo, nguyên lý hoạt động và cách thức hoạt động của các linh kiện bán dẫn và mạch điện.

Các Loại Transistor Phổ Biến

Hiện nay trên thị trường có rất nhiều loại transistor khác nhau, mỗi loại sẽ có thiết kế và công dụng để phù hợp với các ứng dụng và yêu cầu kỹ thuật điện riêng. Tuy nhiên, loại transistor lưỡng cực (BJT) là loại linh kiện bán dẫn cơ bản và được sử dụng phổ biến trong hầu hết các mạch điện tử. Trong đó, BJT được chia thành hai loại chính là  NPN và PNP dựa trên cấu trúc của lớp bán dẫn, cụ thể:

1. Transistor NPN

Transistor NPN là một loại transistor lưỡng cực (BJT), được cấu tạo từ ba lớp bán dẫn theo thứ tự N (âm) – P (dương) – N (âm). Điều này có nghĩa là, transistor NPN gồm một lớp bán dẫn loại P (Positive) kẹp giữa hai lớp bán dẫn loại N (Negative). Khi hoạt động, dòng điện trong transistor NPN sẽ chạy từ cực Collector (C) sang Emitter (E) khi có một dòng điều khiển nhỏ đặt vào cực Base (B).

Dưới đây là một số đặc điểm nổi bật của transistor NPN:

• Hướng dòng điện chạy từ Collector (C) → Emitter (E) khi B được kích.
• Kí hiệu mũi tên trên cực Emitter chỉ ra ngoài.
• Thường được sử dụng phổ biến trong các mạch điện tử hiện đại nhờ vào khả năng dẫn dòng dễ dàng hơn khi sử dụng nguồn dương.

2. Transistor PNP

Tương tự như NPN, transistor PNP cũng là một loại transistor lưỡng cực nhưng nó có cấu tạo ngược lại so với NPN, gồm ba lớp bán dẫn theo thứ tự P – N -P. Chính vì vậy, dòng điện trong transistor PNP cũng sẽ chạy từ cực emitter (E) đến collector (C) khi có một dòng điện nhỏ rút ra khỏi cực base, thay vì đẩy vào.

Các đặc trưng của transistor PNP:

• Dòng điện chính đi từ emitter → collector.
• Kí hiệu mũi tên trên cực Emitter chỉ vào trong.
• Thường dùng cho các mạch điện cần đảo chiều dòng điện hoặc trong các mạch nguồn âm.

Mặc dù sở hữu cấu tạo và chức năng hoạt động khác nhau, tuy nhiên cách kiểm tra transistor bằng đồng hồ vạn năng của hai loại NPN và PNP có những điểm tương đồng nhau. Chúng ta sẽ tìm hiểu chi tiết ở trong các nội dung tiếp theo, bây giờ chúng ta sẽ tìm hiểu về chức năng đo transistor của đồng hồ số (hay đồng hồ vạn năng), để biết lý do tại sao thiết bị này là công cụ chính, được sử dụng phổ biến để đo transistor .

Giới Thiệu Chức Năng Đo Transistor Của Đồng Hồ Vạn Năng

Đồng hồ vạn năng (DMM ) được biết đến với khả năng đo lường dòng điện đa năng, từ cường độ dòng điện, điện áp, điện trở, công suất, tần số, và nhiều thông số điện khác. Ngoài ra, hầu hết các DMM hiện nay đề có chức năng kiểm tra transistor BJT thông qua các phép đo dưới đây:

• Phép đo diode: Xác định điện áp rơi giữa các chân. Phương pháp này hay còn được gọi là cách kiểm tra transistor sống hay chết bằng đồng hồ vạn năng.
• Chế độ hFE (chỉ có ở các model cao cấp): Đo hệ số khuếch đại dòng.
• Phép đo điện trở: Phát hiện tình trạng chập chờn hay đứt mạch.

Trong bài viết này, chúng ta sẽ tập trung phân tích cách đo, kiểm tra transistor bằng đồng hồ số ở chế độ kiểm tra diode , vì phương pháp này trực quan, dễ thực hiện và kết quả đáng tin cậy nhất để xác định tình trạng của transistor.

Tìm hiểm thêm: Cách Đo Thông Mạch Bằng Đồng Hồ Điện Tử [Hướng Dẫn Chi Tiết]

Chuẩn Bị Trước Khi Kiểm Tra Transistor Bằng Đồng Hồ Số

Để đảm bảo quá trình đo kiểm transistor bằng đồng hồ số được diễn ra suôn sẻ và đạt kết quả cao nhất, việc chuẩn bị kỹ lưỡng là bước đầu tiên không thể bỏ qua. Trước khi bắt đầu cắm que đo và trực tiếp đo transistor, hãy đảm bảo bạn đã chuẩn bị đầy đủ và thực hiện các bước an toàn cần thiết dưới đây:

• Kiểm tra an toàn bằng cách ngắt nguồn điện và xả toàn bộ tụ điện trước khi chạm vào hoặc tháo gỡ bất kỳ linh kiện nào.
• Tháo transistor khỏi mạch điện tử để tránh trường hợp bị nhiễu điện từ các linh kiện điện tử khác trong lúc đo, ảnh hưởng đến kết quả đo thực tế.
• Chuẩn bị đầy đủ, sẵn sàng các dụng cụ cần thiết như: đồng hồ vạn năng số (ưu tiên loại có thang đo diode), que đo chất lượng và tiếp xúc tốt, datasheet transistor (nếu có) để tra cứu nhanh sơ đồ chân của transistor cần đo.
• Vệ sinh chân linh kiện bằng khăn khô bị loại bỏ lớp bụi bẩn, oxy hóa còn tích tụ để đảm bảo que đo của DMM tiếp xúc tốt.

Tiếp theo, chúng ta sẽ tiến hành trực tiếp cách xác định chân transistor để đảm bảo kết quả kiểm tra transistor chính xác nhất cho từng loại.

Cách Xác Định Chân Transistor

Có hai cách chính để xác định các chân của một transistor NPN hay PNP, đó là:

1. Sử dụng Datasheet: Hãy tìm mã số được in trên thân của transistor (ví dụ như C1815, A1015, 2N2222, BC547,…) và tra cứu trên datasheet được cung cấp bởi nhà sản xuất để xác định được sơ đồ chân B, C, E tương ứng với hình dạng của transistor.
2. Sử dụng đồng hồ vạn năng: Trong trường hợp mã số của transistor bị mờ hoặc không tìm thấy datasheet. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết cách xác định chân của transistor bằng đồng hồ vạn năng:

• Bước 1: Tìm chân B (Base) bằng cách
  • Thiết lập sẵn sàng đồng hồ vạn năng sang chế độ đo diode.
  • Chọn một chân bất kỳ làm điểm bắt đầu (chân 1), đặt một que màu đỏ cố định vào chân 1.
  • Lần lượt chạm que màu đen vào hai chân còn lại (chân 2 và chân 3). Nếu kết quả của hai lần đo đều có giá trị điện áp rơi xấp xỉ từ 0.5 – 0.7V, thì khả năng cao chân 1 là chân B và transistor này là loại PNP. Nếu kết quả chân 1 không phải là chân Base, hãy đảo que đo, đặt que đo đen vào chân 1 và chạm que đo đỏ lần lượt vào chân 2 và 3, thực hiện tương tự quy trình trên cho chân 2 và chân 3 là điểm bắt đầu cho đến khi thấy kết quả đo sụt áp đến cả hai chân còn lại, là bạn đã xác định được chân Base của transistor
• Bước 2: Phân biệt chân C và E
  • Giữ nguyên que đo đỏ ở chân B (PNP), que đo đen ở chân B (NPN) và tiến hành đo sụt áp cho 2 chân còn lại.
    • Đối với transistor NPN: Chân nào có điện áp rơi thấp hơn là Collector (C).
    • Đối với transistor PNP: Chân nào có điện áp rơi cao hơn là Collector (C).

Qua đây, chúng ta có thể thấy rằng cách xác định chân BJT bằng bảng datasheet dễ thực hiện và có độ chính xác cao hơn cách xác định chân transistor bằng đồng hồ vạn năng. Tuy nhiên, không phải lúc nào bạn cũng có datasheet để tra cứu, việc nắm vững cách sử dụng đồng hồ vạn năng số để xác định thứ tự chân của transistor sẽ giúp bạn tự tin thực hiện mọi ứng dụng kiểm tra transistor khác nhau.

Sau khi đã xác định loại transistor và thứ tự của các chân, bước tiếp theo chúng ta sẽ tiến hành kiểm tra chi tiết xem tình trạng của transistor bằng đồng hồ vạn năng – Đây là phần chính của bài viết này, được nhiều người quan tâm nhất.

Hướng Dẫn Chi Tiết Cách Kiểm Tra Transistor Bằng Đồng Hồ Số

Tiếp theo, Giải Pháp Đo Kiểm sẽ hướng dẫn chi tiết cho bạn cách kiểm tra transistor lần lượt cho loại NPN và PNP bằng đồng hồ vạn năng chuẩn xác. Để thực hiện được hai phép đo này, trước tiên bạn hãy chuẩn bị đồng hồ vạn năng sẵn sàng ở chế độ đo diode và cắm hai que đo vào đồng hồ chính xác.

Kiểm tra transistor loại NPN

• Đo thuận các cặp chân B→C và B→E: Giữa que đo màu đỏ cố định vào chân B, đo lần lượt giá trị sụt áp tại các chân C và E. Nếu kết quả thu được nằm trong khoảng 0.4V đến 0.9V, thì transistor đang hoạt động tốt, ngược lại kết quả OL là hỏng.
• Đo ngược cặp chân C↔E: Nếu cả hai chiều đều có kết quả là OL thì transistor không bị chập.

Kiểm tra transistor loại PNP

• Đo thuận các cặp chân B→C và B→E: Giữa que đo màu đen cố định vào chân B, đo lần lượt giá trị sụt áp tại các chân C và E. Nếu kết quả thu được nằm trong khoảng 0.5V đến 0.7V, thì transistor đang hoạt động tốt, ngược lại kết quả OL là hỏng.
• Đo ngược cặp chân C↔E: Nếu cả hai chiều đều có kết quả là OL thì transistor không bị chập.

Tìm Hiểu Nguyên Nhân Transistor Bị Hỏng

Việc tìm hiểu nguyên nhân transistor bị hỏng sẽ giúp chúng ta biết cách phòng tránh và bảo quản transistor đúng cách, cũng như thiết kế mạch điện một cách bền bỉ hơn. Dưới đây là một số nguyên nhân thường thấy khiến cho một transistor chất lượng bị hỏng:

• Quá áp, quá dòng, quá nhiệt: Đây là nguyên nhân chính, dễ gây hư hỏng cho mọi linh kiện bán dẫn trong mạch điện, bao gồm cả transistor.
• Chất lượng linh kiện kém: Ngay từ đầu, nếu sử dụng linh kiện dỏm hoặc sau một thời gian chất lượng của chúng bị lão hóa, suy giảm, dẫn đến thay đổi các đặc tính điện hoặc hỏng hoàn toàn.
• Bị tác động vật lý: Nếu transistor bị va đập hoặc rơi rớt tác động lên các chân của transistor cũng có thể làm gãy chân và nứt vỡ cấu trúc bên trong.
• Lắp ngược cực: Sẽ gây hỏng transistor ngay lập tức.

Transistor là một linh kiện điện tử có độ nhạy cảm cao, chính vì thế bạn cần phải biết cách nâng niu và bảo quản đúng cách để đảm bảo chất lượng và duy trì hiệu suất hoạt động cho mạch điện. Tiếp sau đây, chúng ta sẽ điểm qua một số lỗi thường gặp trong quá trình kiểm tra transistor bằng đồng hồ vạn năng và cách phòng ngừa, khắc phục để đảm bảo đạt được kết quả đo chính xác nhất.

Một Số Lỗi Thường Gặp Khi Kiểm Tra Transistor Và Cách Khắc Phục

Như bạn đã biết transistor là linh kiện có độ nhạy cảm cao, chính vì vậy, ngay cả khi bạn đã nắm vững quy trình thực hiện cách kiểm tra transistor bằng đồng hồ vạn năng chi tiết, đầy đủ, những vẫn có thể mắc phải một số lỗi, dẫn đến kết quả không chính xác. Bao gồm:

• Chọn sai chế độ đo và cắm sai que đo: Cách khắc phục là vặn đúng núm vặn trên đồng hồ vạn năng đến chế độ kiểm tra diode (thường được kí hiệu một tam giác chỉ vào một vạch thẳng). Đảm bảo luôn luôn cắm que đo màu đen vào cổng COM và que đo màu đỏ vào cổng còn lại (thường được ghi là VΩmA) khi thực hiện phép đo transistor.
• Que đo tiếp xúc kém với chân transistor: Cách khắc phục là vệ sinh sạch sẽ các chân transistor và đầu đo trước khi đo.
• Đo khi transistor còn trên mạch: Cách khắc phục là hãy tháo transistor ra khỏi mạch điện để đảm bảo kết quả đo gần nhất với kết quả thực tế và loại bỏ ảnh hưởng từ các linh kiện điện tử khác trong mạch.
• Nhầm lẫn giữa transistor NPN và PNP: Đây là lỗi dễ gặp phải nhất, nguyên nhân là không xác định được loại transistor. Cách khắc phục là sử dụng bảng datasheet để tra cứu hoặc thực hiện theo cách xác định chân của transistor bằng đồng hồ vạn năng đã hướng dẫn ở trên.
• Diễn giải sai kết quả đo: Xem lại ý nghĩa của kết quả đo giá trị sụt áp thuận và ngược cho từng loại transistor đã nêu ở trên.

Tóm lại, nếu bạn hiểu và nắm vững đầy đủ các thông số và kỹ thuật đo transistor bằng đồng hồ số, không chỉ đảm bảo kết quả đầu ra chính xác, mà còn giúp bạn tự tin đo kiểm mọi loại transistor khác nhau. Bên cạnh đó, đồng hồ vạn năng chất lượng cũng là yếu tố quan trọng, không thể thiếu, góp phần mang đến kết quả đo chính xác và có độ tin cậy tuyệt đối.

Chính vì thế, tiếp theo hãy cùng Giải Pháp Đo Kiểm khám phá các thiết bị đồng hồ vạn năng được các chuyên gia và kỹ thuật viên chuyên nghiệp tin tưởng và sử dụng phổ biến để kiểm tra transistor.

Top Đồng Hồ Vạn Năng Kiểm Tra Transistor Nhanh Chóng, Chính Xác Nhất

Đồng Hồ Đo Đa Năng Uni-T UT33D+

240,000₫

Đồng Hồ Đo Điện Đa Năng SANWA CD800A

Liên hệ

Đồng Hồ Đa Năng Kyoritsu 1009

1,210,000₫

Thiết Bị Đo Điện Đa Năng Hioki DT4256

3,670,000₫

Thiết Bị Đo Điện Đa Năng Hioki DT4255

4,000,000₫

Thiết Bị Đo Điện Đa Năng Hioki DT4254

1,550,000₫

Thiết Bị Đo Điện Đa Năng Hioki DT4253

4,640,000₫

Đồng Hồ Đa Năng Kyoritsu 1030

1,270,000₫

Đồng hồ vạn năng FLUKE 17B+

3,750,000₫

Thiết Bị Đo Điện Đa Năng Hioki DT4252

3,750,000₫

Tổng kết, trên đây là toàn bộ các thông tin cũng như hướng dẫn chi tiết về cách kiểm tra transistor bằng đồng hồ số, Qua đây, chúng ta có thể thấy rằng việc kiểm tra transistor bằng đồng hồ vạn năng số không hề phức tạp nếu bạn nắm vững đầy đủ các bước hướng dẫn ở trên. Đồng thời, hãy chọn đúng đồng hồ vạn năng chính hãng từ Giải Pháp Đo Kiểm để đảm bảo độ chính xác và an toàn. Nếu cần hỗ trợ, đừng ngần ngại liên hệ với đội ngũ chuyên gia và nhân viên của chúng tôi!

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

CÔNG TY CỔ PHẦN GIẢI PHÁP ĐO KIỂM

• Địa chỉ: 1/5 Đường An Nhơn, Phường 17, Quận Gò Vấp, TP HCM
• Hotline: 0901.668.234
• Email: sales@giaiphapdokiem.vn
• Website: www.giaiphapdokiem.vn
• Facebook: https://www.facebook.com/giaiphapdokiem